Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yargıda “Cumhur hukuku” 10 07.2020

Maddesine göre aile mahkemeleri Adalet Bakanlığı tarafından her ilde ve nüfusu yüz binin üzerindeki her ilçede tek hâkimli ve asliye hukuk mahkemesi derecesinde olmak üzere kurulur. Devletlerin eşitliği (par in parem non habet imperium) ve egemenlik haklarını korumayı amaçlayan yabancı devletin yargı bağışıklığı, MÖHUK m. 49/1 uyarınca “Yabancı devlete, özel hukuk ilişkilerinden doğan hukukî uyuşmazlıklarda yargı muafiyeti tanınmaz.” şeklinde ifade edilmiştir. İlgili maddenin lafzı uyarınca, bu bağışıklığın mutlak olmadığı ve istisnaların bulunduğu görülmektedir. Genel idari yargı düzeninde ilk derece idare mahkemelerinin bir üstünde olan yüksek mahkeme olarak oluşturulmuştur.

Ayrıca Danıştay Kanunu’nda yapılan değişikliğe göre, cumhurbaşkanı yardımcılığı ve bakan yardımcılığı görevini yürütenler Danıştay üyesi seçilebilecek. Ancak 15 Temmuz darbe girişiminin ardından yargının iş yükünün arttığı gerekçesiyle, 24 Aralık 2017’de çıkarılan 696 sayılı KHK ile Yargıtay ve Danıştay’ın üye sayıları artırıldı. Anayasa Mahkemesi (AYM), tıpkı parlamenter sistemde olduğu gibi Cumhurbaşkanlığı sisteminde de kanunların ve TBMM içtüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetleyecek ve bireysel başvuruları karara bağlayacak. Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Asker kişilerin Disiplin suçu adı verilen suçlarına bakmakla görevli mahkemelerdir. Bir başkan, ikisi üye olmak üzere üç subaydan oluşur. Taraflardan birinin tüketici olduğu davalara bakmakla görevlidir. Bu tip mahkemelerde özel dava şartı olarak arabuluculuk kurumu bulunur. Tüketicilerin, tüketici mahkemesinde açacağı davalar harçtan muaftır. Anayasamıza göre her birinin görev alanı farklı olan yüksek yargı kurumlarımız arasındaki ihtilafı gidermek mecburiyetindeyiz. Hem Anayasa hem yasa düzeyinde çalışması gereken daha pek çok husus olduğunun farkındayız.

Referandum sonrasında belirlenen yeni HSK üyeleri tarafından, ilk altı ay içinde yeni Yargıtay üyelerinin seçileceği kararlaştırıldı. Yargıtay’da biriken dosyaların sonuçlandırılması için sürekli görev yapacak 100 yeni üye atanması kararlaştırıldı. 2016 yılında istinaf mahkemelerinin faaliyete alınması nedeniyle Yargıtay ve Danıştay’ın daire ve üye sayıları azaltılmıştı. HSK’nın üyelerinin belirlenmesindeki bu değişimler sadece HSK’yı değil, Danıştay ve Yargıtay’ın üye seçimini de doğrudan etkiliyor. Barolar birliğinin, yüksek yargıya üye seçiminde en ideal yöntemin ‘yargı üyeleri arasından seçim’ olacağını açıklayan bir raporu bulunuyor. Anayasa değişikliğinde Adalet Bakanlığı müsteşarının HSK’nın tabii üyesi olması ifadesi aynen korundu. Söz konusu maddedeki değişimle, HSK’nın 7 üyesinin TBMM tarafından belirleneceği değişikliği getirilmişti. HSK Başkanı olan Adalet Bakanı ve tabii üyesi Adalet Bakanlığı Müsteşarı da sayıldığında 22 üyeli HSK’da Cumhurbaşkanı’nın etkisi 6 üye ile sınırlıydı. Bunun dışında AYM’nin yapısında herhangi bir değişiklik yapılmadı. Cumhurbaşkanlığı sisteminde AYM’nin 3 üyesi Meclis tarafından, 12 üyesi ise Cumhurbaşkanı tarafından atanıyor. Maddesine göre Yüce Divan sıfatını kullanan AYM, Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcılarını yargılayabilecek ve Cumhurbaşkanı yardımcılarının dokunulmazlıkları konusunda karar mercii olacak.

• Yargı hakkının istisnası niteliğinde bulunan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (“AİHS”) m.
• Türkiye’de yargı, yasama ve yürütme kuvvetlerinin yanında üç erkten biridir ve Anayasa’nın 9.
• Yargı sistemi en genel olarak bir ülkede yargı erkini kullanan çeşitli mahkemelerden oluşan topluluk olarak tanımlanabilir.

Yargı, egemenlik veya devlet adına hukuku yorumlayan ve ona başvuran mahkemeler düzenidir. Yargı aynı zamanda uyuşmazlıkların çözümü için bir işleyiş görevini de üstlenir. Yargı genellikle yasa çıkarmaz, yasaları uygulamaz, hazır bulunan yasaların işlerliğini sağlar ya da denetler. Türkiye’nin en yüksek düzeyde idari yargı organı olup kararları, yürütme erki için bağlayıcı niteliktedir. Şekil bakımından denetim kanunlarda son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa değişikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır\. Burada vakit geçir, unutulmaz anlar yaşa. pin up\.

Yeni sistemde Cumhurbaşkanı’nın partili olmasıyla, TBMM’de etki sahibi olabileceği öngörülüyor. Bu yönüyle yeni yapının, yüksek yargının tarafsız ve bağımsız olmasını zorlaştırdığı ifade ediliyor. Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Bakanlar devletin üst yönetimini oluşturmaktadırlar. Bunlar tarafından bizzat veya yürütme içerisinde yer alan ve bağlı özel denetim kuruluşları aracılığıyla, bakanlıklar ve diğer kamu kuruluşlarının denetlenmesi “üst denefim” ola- rak adlandırılmaktadır. Yani diğer yargı kollarının görevine girmeyen davalara adli yargıda bakılır. Bu nedenle adli yargı, kapsamı en geniş olan yargıdır. Adli yargı mahkemelerinin yüksek yargı organı Yargıtay’dır.

2017 anayasa değişiklikleri ile birlikte söz konusu tartışmalar çoğalmış, özellikle yargı bağımsızlığı ile ilgili sorunlar sıklıkla gündeme gelmeye başlamıştır. Bu durum söz konusu sorunların ne şekilde giderilebileceğine dair çalışmaları da beraberinde getirmiştir. Yapılan çalışmaların çoğunda öne çıkan nokta, genel olarak yargı ve özel olarak da yüksek mahkemelerle ilgili yapılması gereken reformların genel bir perspektifle ortaya konulması şeklindedir. Bu raporda yargı organının oluşumu ve niteliklerine ilişkin “anayasal sorunlar ve çözüm önerileri” üzerinde durulmuştur. Haliyle amaç, genel bir perspektif çizmekten ziyade yargıya ilişkin anayasal düzenlemeleri değerlendirmek ve yine bu düzlemde önerilerde bulunmak suretiyle konu ile ilgili çalışmalara katkı sağlamaktır.